Τα παιδιά και η ανάγνωση. Τι κάνουµε;

Ειρήνη Βοκοτοπούλου, Bookbook.gr

[9 Φεβρουαρίου 2016]

Συχνά τα άρθρα που αναφέρονται στο µέλλον της ανάγνωσης ασχολούνται µε τον εκδοτικό χώρο, τον ρόλο των δηµιουργών, τη σηµασία των νέων τεχνολογιών, αλλά δε συµπεριλαµβάνουν στον προβληµατισµό τους τους µελλοντικούς αναγνώστες: τα παιδιά και τους εφήβους. Ακόµα κι όταν τους συµπεριλαµβάνουν, η συζήτηση για το αν θα υπάρχουν οι µελλοντικοί αναγνώστες και µε ποια υλικά θα έχουν διαµορφωθεί είναι υποβαθµισµένη.

Μπορούν όμως να διαμορφωθούν μελλοντικοί αναγνώστες αν:

  • Συγγραφείς παιδικών βιβλίων επισκέπτονται τα σχολεία, τις βιβλιοθήκες και τα βιβλιοπωλεία προωθώντας το τελευταίο τους βιβλίο;
  • Οι εκδότες φιλτράρουν ελλιπώς τα προς έκδοση βιβλία, αφού πολλές φορές εκδίδουν οτιδήποτε τους παραδίδει κάποιος που είναι διατεθειμένος να αναλάβει το κόστος της έκδοσής του; 
  • Οι εκπαιδευτικοί, ανεπαρκώς ενημερωμένοι, εντάσσουν αποσπασματικά αυτό που θα έπρεπε να είναι η ραχοκοκαλιά της διδασκαλίας, δηλαδή η ανάγνωση βιβλίων, ενώ συχνά οι προτάσεις ανάγνωσης προς τους μαθητές είναι πληκτικές και ξεπερασμένες, δημιουργώντας ένα τεράστιο χάσμα επικοινωνίας μεταξύ αυτών και των μαθητών τους;

Από την παραπάνω εικόνα που περιγράφει το τοπίο της ανάγνωσης στις παιδικές ηλικίες απουσιάζουν τα βιβλία γνώσεων και η άποψη πως οι μελλοντικοί αναγνώστες διαμορφώνονται και από τον τρόπο που μαθαίνουν να προσεγγίζουν τη γνώση, από τον τρόπο που μαθαίνουν να διαβάζουν κριτικά τις πληροφορίες και να αναπτύσσουν την ικανότητα να τις αναδιαμορφώνουν προτείνοντας τη δική τους άποψη για ένα θέμα. 

Τέλος, οι ιδέες για το πώς µπορούν να ανακαλύψουν τα παιδιά την απόλαυση των ιστοριών και για τη δηµιουργία πρωτότυπων δικτύων προσέγγισης διαφορετικών κειµενικών ειδών στο σχολείο ή στις βιβλιοθήκες, μέσα από τις νέες τεχνολογίες, περιορίζονται συχνά σε εύκολες λύσεις, χωρίς ιδιαίτερη έρευνα και χωρίς τη δηµιουργία στέρεας υποδοµής.

Μ’ αυτές τις προσεγγίσεις θα υπάρχουν άραγε αναγνώστες σε δέκα χρόνια για να αποτελούν στατιστικό δείγµα για τις ηλικίες 25-35 ή 35-55;

Οι παραπάνω ερωτήσεις αφορούν την ανάγνωση σε οργανωμένες ομάδες. Θα πρέπει να προσθέσουμε εδώ την ανύπαρκτη εικόνα ενός οικογενειακού περιβάλλοντος ανάγνωσης που κάνει τα παραπάνω ερωτήματα πιο επιτακτικά, καθώς πολύ συχνά η μόνη επαφή των παιδιών με την ανάγνωση είναι το σχολείο ή η βιβλιοθήκη.

Ο χώρος του παιδικού βιβλίου, από τους πιο ανθηρούς σήµερα, στηρίζεται στη διαµεσολάβηση των ενηλίκων στη σχέση του παιδιού µε την ανάγνωση. Όλοι εµείς που συµµετέχουµε στην αλυσίδα παραγωγής, διάθεσης και προώθησης της ανάγνωσης στα παιδιά οφείλουµε, λοιπόν, να συζητήσουµε:

  • για τον ρόλο του σχολείου και των βιβλιοθηκών,
  • για τη διαπαιδαγώγηση ενός πιο απαιτητικού αγοραστικού κοινού (γονέων), 
  • για τον ρόλο που µπορούν να παίζουν οι συγγραφείς παιδικών βιβλίων, και
  • για το νήµα που συνδέει το πρώτο βιβλίο που ξεφυλλίζει ένα µικρό παιδί δύο χρονών µε τα βιβλία που θα διαβάσει στην ενήλικη ζωή του. 

Αν δε συνδέσουµε όλα τα παραπάνω µε τη γενικότερη συζήτηση για το περιβάλλον του βιβλίου και δεν τα εντάξουµε σε µια ενιαία προσέγγιση, όπου τα παιδιά-αναγνώστες θα αντιµετωπίζονται µε την ίδια σοβαρότητα, όπως οι ενήλικοι, κι όχι ως ένα πεδίο εφαρµογής εύκολων λύσεων (ώρες φιλαναγνωσίας, επισκέψεις συγγραφέων, εµπορικές εκθέσεις κτλ.), τότε καθηµερινά θα επιβεβαιώνονται όλοι αυτοί που µε µεγάλη ευκολία διατείνονται πως τα παιδιά δε διαβάζουν γιατί προτιµούν να παίζουν στους υπολογιστές ή να βλέπουν youtube.

Και τα παιδιά θα σταµατήσουν πραγµατικά να διαβάζουν. Θα σταµατήσουν να περιµένουν την ώρα πριν από τον νυχτερινό τους ύπνο, όπου µέσα από µια ιστορία απολαµβάνουν την επικοινωνία µε ένα οικείο τους πρόσωπο. Δε θα ξεφυλλίζουν τις σελίδες προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουν το νόηµά τους. Δε θα ανακαλύπτουν τον εαυτό τους σ’ ένα ποίηµα. Δε θα µεγαλώνουν και θα ωριµάζουν ανάµεσα στις γραµµές της Αλίκης και του Χόλντεν Κόλφιλντ.

Ευτυχώς υπάρχουν σήµερα χώροι διαδικτυακοί και φυσικοί όπου θα µπορούσε να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση µε κατάθεση προτάσεων από όλους µας, µε την ελπίδα να δηµιουργηθούν οι προϋποθέσεις και να σχεδιαστούν οι δράσεις που θα συνδυάζουν τα θετικά στοιχεία του παρελθόντος µε συναρπαστικές λύσεις, µε τη βοήθεια των σηµερινών µέσων. Για να ονειρευόµαστε µε σιγουριά το µέλλον.

Υπάρχει πραγµατική βούληση;


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

〉ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ〈

Προώθηση του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό

 


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Ο διττός χαρακτήρας του Δικαιώματος Δημόσιου Δανεισμού / Βασιλική Στρακαντούνα & Γιάννης Κικκής

Το βιβλίο στον ευρωπαϊκό Νότο την εποχή της κρίσης / Άννα Καρακατσούλη

Ωδή στον Εκδότη / Αντώνης Καρατζάς


〉ΚΡΙΣΗ+ΒΙΒΛΙΟ〈

Οι αριθμοί που δεν είναι / Περικλής Δουβίτσας (15.02.16)

Αλλαγή εκδοτικού παραδείγματος – εξωστρέφεια, συνέργειες, ενδυνάμωση (στοιχεία από 2 πρόσφατες έρευνες) / Παναγιώτης Κάπος (13.02.16)


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Τα παιδιά και η ανάγνωση. Τι κάνουμε; / Ειρήνη Βοκοτοπούλου (09.02.16)


〉ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΕΚΔΟΤΩΝ〈

Νίκος Αργύρης / εκδ. Ίκαρος (09.02.16)

Εύα Καραϊτίδη / εκδ. της Εστίας (09.02.16)

Αντώνης Καρατζάς / Νομική Βιβλιοθήκη (09.02.16)

Θάνος Ψυχογιός / εκδ. Καρδαμίτσα (09.02.16)


〉ΚΡΙΣΗ+ΒΙΒΛΙΟ〈

Στοιχεία για τη χαμένη πενταετία του βιβλίου (2009-2014) / Γιάννης Ν. Μπασκόζος (05.02.16)

Αποτύπωση της κρίσης: βιβλιογραφικές βάσεις και στατιστική / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (06.02.16)


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου, ο δονκιχοτισμός και η πραγματικότητα / Κατερίνα Φράγκου (03.02.16)

Οι δύο ζωές της ανάγνωσης / Θοδωρής Ρακόπουλος (03.02.16)

Βιβλιοφιλία, μια Σταχτοπούτα που ψάχνει το γοβάκι της / Γιώργος Ν. Περαντωνάκης (27.01.16)

Η τεχνολογική κλήση / Ένα σημείωμα για τη γραφή / Χρήστος Χρυσόπουλος (27.01.16)

Ο αναγκαίος ιμπεριαλισμός / Γιάννης Τσίρμπας (27.01.16)

10 σημεία για τη νέα οικονομία του βιβλίου / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (27.01.16)

Το «κογκνιταριάτο» και η ψηφιακή υπόσχεση / Χρήστος Χρυσόπουλος (21.01.16)

ΑΒΓ (Ανάγνωση, Βιβλίο, Γραφή) / Γιώργος Χουλιάρας (21.01.16)

Περί λογοτεχνίας, (ψηφιακού) μελανιού και συνδέσμων μας / Βασίλης Αμανατίδης (21.01.16)

Fair και Read / Ηρακλής Παπαϊωάννου (21.01.16)

Πρώτες σκέψεις για το οικοσύστημα του βιβλίου / Mε αφορμή την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας fairead – το περιβάλλον της ανάγνωσης / Περικλής Δουβίτσας (21.01.16)

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Κρίση του βιβλίου και το εγχείρημα του fairead / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Εθνικά Κέντρα Βιβλίου ή εθνική πολιτική για το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία / Το βιβλίο και ο πολιτισμός σε όλες τις εκφάνσεις του είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσουμε ζωντανή τη χώρα και την ελπίδα για το μέλλον / Άννα Καρακατσούλη (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

’The Age of Discontent’ – Greek publishing through six years of austerity / The Cultural Politics of the Greek crisis / S. Kabouropoulos

Το ανοικτό πεδίο / Τι συμβαίνει στην καλλιτεχνική και ειδικότερα την ποιητική σκηνή μιας χώρας που βρίσκεται σε καθεστώς κρίσης; / [ΦΡΜΚ] τεύχος#1

Ενιαία τιμή βιβλίου: υπέρ και κατά / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Στόχος η παραγωγή νέων πολιτιστικών αγαθών / Εθνική πολιτική βιβλίου – Εθνική πολιτική για τον πολιτισμό / Χρήστος Χρυσόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Η κρίση του βιβλίου, δείκτης της κρίσης αξιών / Σήμα κινδύνου εκπέμπει η αλυσίδα του ελληνικού βιβλίου. Σε οριακή κατάσταση οι Έλληνες συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, εκδότες, βιβλιοπώλες, αναγνώστες / Άννα Καρακατσούλη (ΧΡΟΝΟΣ/Ιούλιος 2013)